Hazine ve Maliye Bakanlığınca devreye alınacak Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) uygulamasında süre daralırken, konuyu sektör temsilcileriyle konuştuk. PETDER Başkanı Ahmet Erdem, PÜİS Genel Başkanı İmran Okumuş ve TABGİS Başkanı Murat Bilgin konuyla ilgili önemli mesajlar verdiler.
Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği, akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanması ve kayıt dışı ekonomiyle etkin mücadele edilmesi amacıyla, akaryakıt istasyonlarında UTTS kurulması ile akaryakıt satışlarında plaka bilgisinin söz konusu sistem kullanılarak yeni nesil akaryakıt pompa ödeme kaydedici cihazlara otomatik gönderilmesine ilişkin esasları düzenliyor.
Söz konusu sistem kapsamında taşıtlara, depo girişine monte edilebilen ve taşıta ait plaka bilgisi, mükellefe ilişkin bilgiler gibi hususları hafızasında muhafaza eden, bu bilgilerin akaryakıt alımı sırasında Taşıt Tanıma Okuyucu cihazı (TTO) vasıtasıyla pompa ünitelerinin bağlı olduğu yeni nesil pompa ödeme kaydedici cihazlara otomatik olarak iletilmesine imkan sağlayan Taşıt Tanıma Birimi (TTB) takılması öngörülüyor. Sistemle, TTB’lerdeki bu bilgiler, yeni yeni nesil pompa ödeme kaydedici cihazlara akaryakıt pompa tabancalarına takılacak TTO’lar aracılığıyla otomatik aktarılacak ve böylece plaka bilgilerinin elle girilmesine gerek olmayacak.
Söz konusu sistem, vergi mükellefleri tarafından kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtlar açısından 1 Ocak 2025’ten itibaren başlayacak. Ayrıca akaryakıt istasyonlarındaki en az bir pompa ünitesinin tabanca aparatları üzerine de 31 Aralık 2024’e kadar TTO taktırılması zorunlu olacak.
UTTS kapsamında düzenlenmeyen belgeler, Vergi Usul Kanunu kapsamında hiç düzenlenmemiş sayılacağından, vergi mükellefleri UTTS kapsamında düzenlenmeyen belgeleri akaryakıt giderlerinin belgelendirmesinde kullanamayacak.
Kapsamı genişletildi
Bakanlıktan edinilen bilgilere göre, tebliğ değişikliğiyle, söz konusu sisteme dahil olacak araçların kapsamı genişletildi. Vergi mükellefleri tarafından kullanılan taşıtlara ilave olarak sıfır taşıtlar ve özel taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlar da UTTS kapsamına dahil edilecek.
Buna göre, 1 Temmuz 2025’ten itibaren satılacak sıfır taşıtlara UTTS dahil olma ve bu sistem kapsamında TTB takılması zorunluluğu getirildi. Ayrıca özel taşıt tanıma sistemlerini kullanan taşıtlar da 30 Haziran 2025’e kadar TTB takılması zorunluluğu kapsamına alındı.
Tebliğle, genel bütçeye dahil daireler, özel bütçeli idareler ve bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli müesseseler, il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile mahalli idare birliklerine ait taşıtlara TTB takılması gerekmeyecek.
Yabancı devletlerin Türkiye’deki diplomatik temsilcilikleri, konsoloslukları ve uluslararası anlaşmalarla vergi muafiyeti tanınan uluslararası kuruluşlar ve bunların diplomatik haklara sahip mensupları ile ev sahibi hükümet anlaşmaları veya ülkenin taraf olduğu diğer anlaşmalar çerçevesinde Türkiye’deki uluslararası kuruluşlar ve bunların yönetici kadrolarında görev yapan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan mensuplarına ait taşıtlar için de TTB zorunluluğu olmayacak.
Maliyeti de belli oldu
Darphane ve Matbaa Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan utts.gov.tr internet sitesinde 2024 yılı için uygulanacak Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) Akaryakıt İstasyonu Donanım ve Hizmet Birim Fiyat Listesi yayınlandı. Buna göre bir adet pompa için UTTS maliyetinin 200 bin TL’nin üzerinde olduğu belirlendi. Yayınlanan tarifeye göre UTTS’nin maliyet giderleri şu kalemlerden oluşuyor:
- UTTS Yıllık Hizmet Bedeli 50.000 TL + KDV
• Taşıt Tanıma Birimi Okuyucusu (TTO)+TTO Sabitleme Kılıfı 16.000 TL+ KDV
• Taşıt Tanıma Birimi Okuyucusu (TTO) 15.300 TL+ KDV
• TTO Sabitleme Kılıfı 1.700 TL+ KDV
• Tabanca İletişim Modülü (TİM) + SAM Kart + Mühür Seti Bedeli 60.000 TL+ KDV
• Tabanca İletişim Modülü (TİM) 59.605 TL+ KDV
• Güvenlikli Haberleşme Anahtarı (SAM Kart) 250 TL+ KDV
• Mühür Seti 145 TL+ KDV
• TTO Pil Değişim Seti 1.450 TL + KDV
UTTS Yıllık Hizmet Bedeli ödemesi, Dağıtım Şirketleri, Akaryakıt İstasyonları ve Yetkili Firmalar tarafından Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nün www.utts.gov.tr internet sitesinde belirtilen banka hesabına yapılacak. Donanımlara ilişkin ödemeler Akaryakıt İstasyonları tarafından ilgili yetkili akaryakıt istasyonu montaj firmalarının www.utts.gov.tr internet sitesinde belirtilen banka hesabına yapılacak. Bu fiyatlar, 2024 yılı için geçerli olacak. 2025 ve sonraki yıllarda uygulanacak fiyatlar, her yılın başında Türkiye İstatistik Kurumunca bir önceki yıl için belirlenen yıllık Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) oranında artırılacak ve bir yıl süresince uygulanacak. Yıllık fiyat artışı ait olduğu yılın 1 Ocak tarihinden itibaren geçerli olacak. Birim fiyatlar www.utts.gov.tr internet sitesinde yayımlanacak. UTTS akaryakıt istasyonu donanım fiyatları bu listede belirtilenler dışında değiştirilemeyecek, farklı fiyat uygulaması yapılamayacak. UTTS akaryakıt istasyonu donanımları kiralanamayacak, devredilemeyecek, aktivasyon işlemi yapılmadan satılamayacak veya diğer yollarla kullandırılamayacak.
Darphane İsrail iddialarını yalanladı
Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) kapsamında sistem ekipmanının temin işinin İsrailli bir firmaya değil, İstanbul Bilişim Vadisi’nde bulunan yerli bir firmaya verildiğini, UTTS kapsamındaki hiçbir yazılım süreci, veri depolama hizmeti veya donanım temininin İsrailli bir firma tarafından gerçekleştirilmediğini bildirdi.
Darphane’den yapılan açıklamada, bazı medya organlarında UTTS ile ilgili sistem ekipmanının bir İsrail şirketi tarafından temin edileceği yönünde gerçek dışı iddiaların yer aldığı, bu iddialara ilişkin bir açıklama yapılmasının zaruri hale geldiği kaydedildi.
Açıklamada, “Darphanemiz, UTTS kapsamında sistem ekipmanlarının temin işini İsrailli bir firmaya değil, İstanbul Bilişim Vadisi’nde bulunan yerli bir firmaya vermiştir. UTTS kapsamındaki hiçbir yazılım süreci, veri depolama hizmeti veya donanım temini İsrailli bir firma tarafından gerçekleştirilmemektedir. Proje dahilindeki yazılım, donanım ve saha çalışmaları, tamamen yüzde 100 Türk sermayeli, yerli ve milli bir firma tarafından yürütülmektedir.” ifadeleri kullanıldı.
PETDER Başkanı Ahmet Erdem: Mevcut taşıt tanıma sistemlerinin UTTS’ye entegre edilebileceği bir yapı kurulmalı
5 Ekim 2023 tarih ve 32330 Sayılı Resmî Gazete’de “Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No:1)” (Tebliğ) yayımlanmıştır. Söz konusu Tebliğ ile akaryakıt istasyonlarında Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) kurulması zorunluluğu getirilmiş ve 1.1.2025 tarihine kadar kurulacak sistemle istasyonlarda yapılan akaryakıt satışlarında plaka bilgisinin Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihazlara (YNÖKC) otomatik olarak gönderilmesi planlanmıştır. Bu kapsamda, ülke genelinde yaklaşık olarak 13 bin akaryakıt istasyonunda ve 8,5 milyon ticari araçta ilgili mevzuatta belirtilen teknik standartlarda alt yapının tamamlanarak 01.01.2025 tarihinde sistemin devreye alınması planlanmaktadır.
Mevcut durumda dağıtım şirketlerinin elektronik ödeme sistemlerine dahil olan müşterilerinin araç plaka bilgileri yakıt alımı sırasında dijital bir şekilde aktarılmakta, bunların haricindeki araçların plaka bilgisi el ile yeni nesil ödeme kaydedici cihazlara girilmektedir. Söz konusu UTTS düzenlemesi ise, elle giriş sırasında kasıtlı veya kasıtsız olarak farklı bir plakanın sisteme girilmesinin vergi kaybına sebebiyet vereceği noktasından yola çıkmakta ve araçlara takılacak cihazlar ve bu yeni UTTS sistemi sayesinde plaka bilgisinin dijital olarak pompaya aktarılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
PETDER olarak vergi kayıp/kaçağının ve kayıt dışılığın önlenme doğrultusunda atılan her adımı desteklemekte ve bu yönde önerilerimizi her zaman yetkililer ile paylaşmaktayız. Akaryakıt istasyonlarında farklı plaka girilmesi nedeni ile oluşan vergi kaybının seviyesini tam olarak tahmin edememekle birlikte mükelleflerin beyan ettikleri akaryakıt giderlerinin araç parkları, yapılan iş, faaliyet alanı gibi kriterlerle ve mevcut durumda her bir yakıt alımının kaydından oluşan verilere dayalı sistemlerle yoğun bir şekilde denetlenmesi ve uyumsuz durumların tespiti durumunda da tüm yaptırımların uygulanması bu konudaki ilk ve en temel önerimizdir.
Bununla birlikte, kamu kurumlarının takdiri çerçevesinde UTTS kurulacak ise de önerimiz şu anda yaklaşık 2,5 milyon civarında araçta takılı olan ve binlerce istasyonda da çalışmakta olan mevcut taşıt tanıma sistemlerine yapılan yatırımların da zayi olmaması açısından, mevcut taşıt tanıma sistemlerinin UTTS’ye entegre edilebileceği bir yapının kurulmasının sağlanmasıdır. Bunun kabul görmesi durumunda UTTS sisteminin sektöre ve ülke ekonomisine maliyeti daha az olacak, şimdiye kadar yapılmış olan yatırım ve harcamalar da korunmuş olacaktır.
Kurulması planlanan UTTS’nin, çoğu yurtdışından getirilecek ekipmanlar çerçevesinde sektör üzerinde ciddi bir ilave maliyet oluşturacağı değerlendirilmektedir. UTTS kapsamındaki çalışma ve öngörülerde, her istasyonda bir adet pompanın UTTS ekipmanları ile teçhizatlandırılmasının yeterli olacağı yönünde bir yaklaşım görülmektedir. Ancak akaryakıt istasyonuna gelen tüm ticari araçların sadece bir veya iki pompaya yönlendirmek maalesef çok çok az sayıda istasyonda mümkün olur. Satış hacimlerinin büyük bir kısmı ticari araçlardır, şu anda elektronik ödeme sistemi olan istasyonların çoğunda pompaların yarıya yakını, bazı yerde daha da çoğunun ilgili istemlerle teçhiz edilmesi gerekmektedir. Bu da istasyon başına ortalama 7 bin-8 bin ABD Dolarını bulan maliyetlerin ortaya çıkması anlamına gelmektedir. Bu maliyetler istasyon işleticilerinin sorumluluğu altında olmakla birlikte sektöre ilave bir yük olarak gelecektir.
Ayrıca, PETDER olarak önerimiz UTTS sistemi kapsamında istasyonlara ve araçlara takılacak sistemlerle ve bunların servis ve montajları ile ilgili olarak tüm maliyetlerin ve tüm işlerin fiyatlandırmasının ilgili kamu birimlerince mümkün olan en alt seviyeye çekilecek şekilde belirlenmesi, ilan edilmesi ve bunların gayet yakinen denetlenmesidir. Zira, buradaki maliyetlerin rekabetçi olarak belirlenmesi ve titizlikle kontrolü ülke ekonomisine ve sektöre yansıyacak maliyetler açısından son derece önemli olacaktır ve sistemin doğru kurulması ve geçiş sürecinin olabildiğince sorunsuz yönetilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Buna ilaveten, vergi kayıplarının önlenmesi için uygulanacak olan bu sistemin bayilerimize getireceği yüklerin bir nebze azaltılması için burada yapılacak harcamalarda amortisman süresinin kısaltılması şeklinde bir düzenleme yapılması uygun olacaktır. Son olarak bayilerin, temsilcisi oldukları dağıtım şirketlerinin onaylamadığı/akredite etmediği şirketler ile yapabileceği servis/montaj anlaşmalarının istasyon sistemlerine etkisi ve siber güvenlik riskleri nedeni ile geçerli olmamasını talep etmekteyiz.
Bütün bu hususlar çerçevesinde, sektörün bu yıl içerisinde söz konusu ilave UTTS yatırımlarını yapması ne yazık ki son derece güç görünmektedir. Mevzuat ve teknik kılavuzların hazırlama çalışmalarının halen devam etmesi ve konu kapsamında halen belirsiz bazı hususların bulunması nedeniyle toplamda yaklaşık 8,5 milyon ticari araç ve 13 bin civarında istasyonda bu kurulumların sene sonuna kadar yapılması mümkün görünmemektedir. Uygulamaya dair süre uzatımına gidilmesi gerekmektedir. Söz konusu süre uzatımının bir an önce açıklanması gerekmektedir. Aksi taktirde, aceleden dolayı maliyetler daha da artacak ve de teknik konularda problem yaratacak eksiklikler ve yanlışlıklar söz konusu olabilecek ve tüm sistem gene de yıl sonuna yetişmeyecektir. Süre uzatımının bir an önce açıklanması, tüm paydaşların önlerini daha rahat görebileceği sağlıklı bir ortamda sürecin devam etmesine katkıda bulunacaktır.
Konu ile ilgili bir diğer önerimiz ise LPG-Otogaz’ın bu tebliğ kapsamı dışında bırakılmasıdır. Zira, LPG-Otogaz üzerinden oluşabilecek vergi kayıplarının, UTTS kapsamında oluşacak ciddi maliyetler kapsamında çok düşük kalacağı tahmin edilmektedir. LPG-Otogazın kapsam dışı bırakılmasıyla bayiler, dağıtım şirketleri ve nihai tüketiciler üzerindeki ilk kurulum ve bakım-onarım gibi maliyetlerin oluşması engellenebilecek ve çevreci bir yakıt alternatifi olarak kullanılan LPG-Otogaz teşvik edilebilecektir.
Konu ile ilgili tüm paydaşlarla beraber çalışmaya, konunun çözümüne sektöre ve ekonomiye en düşük maliyetle ulaşılmasını sağlamak yönündeki öneri, bilgi ve saha tecrübemizi aktarmaya gayret ediyoruz. Tüm paydaşlarımıza da bu yöndeki yaklaşımları için teşekkür ederiz.
PÜİS Başkanı İmran Okumuş: “UTTS BU HALİYLE KABUL EDİLEMEZ”
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Mehmet Muş’u ziyaret eden PÜİS Genel Başkanı İmran Okumuş, Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) başta olmak üzere bayilerin gündemindeki sorunları Başkan Muş’a iletti.
Görüşmeden sonra bir açıklama yapan PÜİS Genel Başkanı İmran Okumuş şunları söyledi:
“Ulusal Taşıt Tanıma Sistemini bu haliyle kabul etmemiz mümkün değil. Anadolu’da bir yandan günde 500-1000 litre yakıt satarak ayakta durmaya çalışan, kredi kartı komisyonu altında ezilen, öte yandan maliyetin altındaki fiyatlarla satış yapanlarla mücadele eden bayiler, UTTS’nin getireceği mali yükün altından kalkamaz.
PÜİS olarak UTTS ile ilgili tüm kurum, kuruluş ve bakanlıklarla görüşerek, çok cüzi bir kar marjıyla çalışan ve çok yüksek maliyetleri üstlenen bayilere yeni bir külfet getirilmemesini ve bayiye yük getirmeyecek yeni bir düzenleme yapılmasını talep ettik.
Talebimizin olumlu karşılanacağına ve yeni bir düzenleme yapılarak bayilere yeni bir mağduriyet kapısı yaratılmayacağına inanıyorum.”
TABGİS Başkanı Murat Bilgin: Çok fazla belirsizlik var
Öncelikle sektörde vergi kaçakçılığının engellenmesine yönelik hem teknik hem de mevzuat açısından birçok önlem mevcut. Biliyorsunuz en son yeni nesil yazarkasa uygulamasına geçtik. Bize göre yeni nesil yazar kasa uygulaması varken aynı amaçla örtüşen bir başka uygulama sektör üzerinde daha da fazla yük demek. Çünkü yeni nesil yazarkasalar dahil teknoloji içeren tüm uygulamaların oldukça yüksek maliyeti bulunuyor. Hatta hatırlarsınız TABGİS olarak yeni nesil yazar kasalar kurulurken devletten teşvik de istemiştik.
UTTS’ye gelecek olursak, evet, kesinlikle farklı plakalara fiş kesilmek suretiyle yapılan kaçakçılık önlenmeli ama attığımız taş ürküttüğümüz kuşa da değmeli. Biz kendi kendimize aslında şu soruyu soruyoruz. Madem basına yansıdığı kadar büyük bir kayıp kaçak vardı bu kadar masrafı yapıp yeni nesil ÖKC’leri niye taktık? Yeni nesil ÖKC’ler zaten Gelir İdaresi Başkanlığı ile sürekli irtibat halinde. Bunu soruyoruz çünkü sektör zaten kan ağlıyor.
Ayrıca, kaçak ve kaybın önlenmesinde teknolojik donanımları hiçbir zaman tek başına yeterli görmüyoruz. Mesela buradaki suiistimalin ortadan kaldırılması için fiziki denetimlerin de artırılarak daha etkin hale getirilmesi önem taşıyor. Aksi halde UTTS’ye rağmen, sistemden geçmeyen yakıt fişini gider olarak gösteren birini yerinde denetlemedikçe bu suistimali tespit etmek zor olacaktır.
Diğer bir konuya gelince… Biliyorsunuz bizim istasyonlarımızda yeni nesil yazar kasaların yanında şirketlerimizin elektronik satışla ilgili yatırımları var. UTTS konusunda bizi en çok düşündüren ve üzen de açıkçası mevcut taşıt tanıma sistemlerinin atıl duruma düşecek olması. Çünkü biz yaptığımız araştırmalarda ulusal taşıt tanıma sisteminde de pompa ve araçların haberleşmesi için taşıt tanımalarda hali hazırda bulunan TİM adı verilen sistemin kullanılacağını gördük. Ayrıca yeni nesil yazar kasaların içinde de mali haberleşmeyi sağlayacak ekipman var. Ancak haberleşme protokolü bu sistemler üzerinden oluşturulmadığı için UTTS’nin devreye girmesiyle bunların hepsi çöp olacak ve her pompaya ayrı ayrı birer TİM takılması gerekecek.
UTTS mevzuatına göre en az bir pompaya taşıt tanıma okuyucu (TTO) takılması gerekiyor. Ama bir başka sorun da burada kaşımıza çıkıyor çünkü bu sadece tek pompayla kalmayacak özelikle ticari satışın çok yoğun olduğu yerlerde mecburen bütün pompalara takılması gerekecek. Özel araçlar ayda bir veya iki defa geliyor istasyona ama ticari araç her gün akaryakıt dolumu yapıyor. Bir de sistemin kurulumu ve işletilmesi için bir firma sorumlu şu anda. Burada da yeterli rekabet alanının sağlanması gerekiyor.
UTTS’ye teknik olarak da bakıldığında şu anda hiçbir şey hazır değil. Darphane ile görüşüyoruz, ancak bunları kimlerin takacağı, montajının nereye yapılacağı, maliyeti bile belli değil. Ekipmanların maliyetinin çok yüksek olabileceği yönünde piyasadan gelen duyumlar alıyoruz ve bu da zaten zor günler geçiren bayi tarafında endişe yaratıyor. Bizim beklentimiz ve talebimiz Darphane’nin tüketici tarafındaki maliyete müdahil olduğu gibi sektör tarafındaki maliyetlere de müdahil olup fahiş fiyat oluşumunu engellemesi yönünde.
Anadolu’da küçük yerlerdeki istasyonlarda bayi markette kendisi duruyor ve pompacılığı bile kendisi yapıyor. Buradaki meslektaşlarımız bu maliyetleri nasıl karşılayacak? UTTS’nin maliyeti sadece ekipmanlarla sınırlı değil ayrıca her yıl hizmet bedeli de vereceğiz. Mesela 2024 yılı için belirlenen tutar 50 bin TL ve bu hizmet bedeli her yıl enflasyon oranında artacak.
UTTS konusunda geçtiğimiz haftalarda bir düzenleme daha yapılarak sistemin kapsamı genişletildi. Önceden sisteme sadece ticari araçlar dahil edilmişken yeni düzenlemeyle hem sıfır araçlar hem de araçlarında taşıt tanıma sistemi olan bireysel taşıtlar da eklendi. Vergi mükellefi olmayan bireysel taşıtların neden kapsama alındığını bilmiyoruz ama bizi ilgilendiren tarafıyla uygulamanın mevcut sektörel rekabete olumsuz etkileri olup olmayacağı yönünde de çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
Sistem takıldıktan sonra birtakım sıkıntılar da bizleri bekliyor. Mesela bir istasyonda arıza olduğunda mecburen hem pompacıyı hem yazar kasa firmasını hem de otomasyon firmasını çağıracağız. Üçünün de burada olması lazım ki arıza kimden kaynaklı bilelim. Üçünü bir araya getirmek de bayi için ayrı bir sorun.
Bu bakımdan TABGİS olarak Darphane’den bir istasyonda demo yapılıp çıkacak sorunların önceden tespit edilip bu sorunların çözüm yolları oluşturulduktan sonra uygulamanın başlamasını talep ettik. Mutlaka aksilikler çıkacak. Sektörümüz teknolojik donanımları sıklıkla kullandığından bu gibi sistemlerin sahaya entegrasyonunda yaşanması muhtemel sorunlara ve bu sorunların giderilmesi konusundaki süreç bakımından acı tecrübelere sahip çünkü.
Sonuç olarak UTTS sistemi hem maliyet hem de teknik açıdan birçok belirsizlik taşıyor ve süre çok kısaldı. Bu kadar kısa bir süre içerisinde sistemin hem sorunlarını aşması hem de devreye alınmasını çok olasılık dahilinde görmüyoruz. Bu bakımdan da kesinlikle süre uzatımına ihtiyaç olduğunu ve sistemin hem kapsam hem de etki analizi olarak gözden geçirilmeye ihtiyacı olduğunu da düşünüyoruz.
